Trang Chính

" 7/_ Bẩy là sự thực, cái thực-nghiệm trọng-đại về sự hợp-nhất của Thượng-Đế cũng chỉ hiếm có đối với tinh-thần hết sức thành-tín từng sống trên thế-giới, tỏ rằng có nhiều trở-ngại cho sự tự thực-hiện. Đấy là mục-đích công-khai của tất cả tôn-giáo có tổ-chức để giúp chúng ta vượt qua những trở-ngại ấy. Những giới-luật và những chay-giới mà các tôn-giáo tuyên-dương phần lớn rút trong những điều-kiện của các nhà sáng-lập đầu tiên, từng chứng-kiến những cảnh-giới tâm-linh ấy. Sự khắc-phục xác-thịt, sự tu-sửa chính tâm, cầu-nguyện một mình, sự ưa-chuộng đời sống mặc-tưởng trầm-tư, sự thông-cảm với tinh-thần hồn-nhiên v.v….. đều là những đường lối và phương-tiện chung cho tất cả các tôn-giáo. Đấy là những con đường vạch trong rừng-rậm của bao nhiêu thế-hệ đã qua. Ở những bước đầu của những đời sống tâm-linh ấy là một điều tiện-lợi, có sự giúp-dỡ của một truyền-thống tín-ngưỡng và một nhà tu có tổ-chức để hướng-dẫn chúng ta trên những con đường trên .

" 8/_ Tám là người ta dùng nhiều tượng-trưng trong các dòng tâm-linh thần-hóa để mô-tả cùng một thực-nghiệm nhiệt-thành. Kẻ nào không bao giờ có thể vượt lên trên những tượng-trưng ấy đều là những tín-đồ mù-quáng, tranh-dành, cãi-cọ và làm cho tôn-giáo bị miệt-thị. Nhưng đối với hạng tín-ngưỡng cố-gắng qui-hồi những tượng-trưng của một tôn-giáo đã thành-lập trở về thực-nghiệm nguyên-thủy của các nhà sáng-lập thì lòng tương-thân, tương-kính rất là tự-nhiên giữa các tín-ngưỡng khác nhau. Những tinh-thần tín-ngưỡng chân-chính luôn luôn giúp các đạo-hữu trở về tâm-linh và làm cho các hình-thức tôn-giáo thành-lập thích-hợp hơn và trung-thành hơn với thực-nghiệm tâm-linh thần-hóa.

" 9/_ Chín là thực-nghiệm giúp chúng ta nhận-thức và thẩm-thức giá-trị tối-cao của tinh-thần, như đạo-đức, mỹ-thuật, chân-lý và tình-yêu, khiến chúng ta hiểu mục-đích của cuộc đời chúng ta ở tại thế-gian và chỉ-dẫn chúng ta tiến bước trên con đường tìm Tuyệt-đối là sự thành-tựu của tất cả những giá-trị kia. Nghệ-thuật và văn-chương, khoa-học và trí-thức, tình- yêu và phụng-sự đều là những điều tốt cở các đdường lối của chúng, nhưng chúng không có thể thấy-thế co thực-nghiệm tín-ngưỡng được. Cả đến luân-lý, tuy mật-thiết đi đôi với tôn-giáo cũng không thay-thế cho tôn-giáo được " . _ ( Trích-dẫn " Hinduism " của D.S. Sarma, -- Nghiên-cứu Triết-học của Radhakrishna, tr. 235 - 238 )

Trên đây là nhận-định của hai nhà tư-tưởng có uy-tín hiện nay về vần-đề tôn-giáo tâm-linh, căn-cứ vào thực-nghiệm tâm-linh thần-hóa Đông - Tây, Kim, Cổ. Ở đấy chúng ta đã nhận thấy tại sao có chủ-nghĩa Tam-Giáo Đồng-Nguyên hay Vạn-Pháp Nhất-Lý rất phát-triển ở triều-đại Lý và Trần ở Việt-Nam. Đấy là chân-chính tự-do tín-ngưỡng, vì Thiền-tôn là một loại chỉ lấy thực-nghiệm tâm-linh làm cơ-bản. Đã lấy thực-nghiệm tâm-linh làm Kinh-điển, mà Trần-Thái-Tôn gọi là " Nội điển ", thì tất cả nghi-thức bề ngoài chỉ là tượng-trưng phụ-thuộc, cho nên các nhà Thiền-tôn Việt-Nam lúc bấy giờ không chấp-nhất mà thực lòng tương-thân, tương-kính, vì trong Tam-Giáo theo các nhà sáng-lập, Giáo nào cũng nhằm vượt qua giới-hạn tượng-trưng ( symbole ) để trở về ý-nghĩa chân-chính của nguồn-gốc chung là thực-tại siêu-việt, bất-khả tư-nghị, chỉ có thể thực-nghiệm trực-tiếp giữa tâm với tâm, tinh-thần với tinh-thần mà thôi.

Khổng-Tử thì nói :

" Dư dục vô ngôn, tứ thời hành yên, vạn vật dục yên, thiên hà ngôn tai " ( Ta không muốn nói đâu, bốn mùa đi lại, muôn vật sinh trưởng, Trời có nói gì đâu ). _ ( Luận Ngữ, q. 4 -- Thiên Dương Hòa )

Lão-Tử cũng nói :

" Đạo khả đạo phi thường đạo, danh khả danh phi thường danh " (Đạo có thể nói được thì không phải Đạo trường-cửu, Danh có thể gọi được thì không phải danh trường-cửu ). _ ( Lão-Tử chương I )

Cho nên Lão-Tử chủ-trương " Bất ngôn chi giáo " ( Giáo-lý không dùng lời nói ).

Và Phật Thích-Ca tay cầm Hoa Sen miệng mỉm cười mà Ca-Diếp giác-ngộ giáo-lý của Ngài.

Cả ba nhà giáo-chủ đã có thực-nghiệm tâm-linh về một thực-tại siêu-nhiên ở tại ngay chính thân tâm các Ngài, trong lúc siêu thần nhập hóa vượt lên cảm-giác lẫn trí-thức suy-luận.

Hèn gì mà có người hỏi Sư Bản-Tịch rằng :

_ Thế nào là ý của Tổ Thiền ?

Nhà Sư bèn trả lời :

_ Khác nào cái cách " Thánh ốp Đồng " .

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10