Aung San Suu Kyi: Người phụ nữ phi thường
1, 2
Bà Aung San Suu Kyi (San Suu Kyi) một nhà đấu tranh dân chủ Miến Điện vừa được chế độ độc tài quân nhân Miến trả tự do hôm Thứ Bảy 13/11 sau nhiều năm bị quản thúc tại gia.
...
Bà San Suu Kyi bắt tay vào việc tái tổ chức đảng NLD. Hội đồng SLORC ra lệnh cấm bà phát biểu ở nơi công cọng chống chính quyền và mở một chiến dịch truyền thông công kích bà là người mất gốc lấy chồng ngoại quốc và có hành động phá rối an ninh quốc gia theo lệnh của nước ngoài. Chiến dịch bôi nhọ của SLORC không mang lại kết quả gì chỉ làm cho nhân dân Miến thuộc mọi tầng lớp ủng hộ bà hơn.
Thời gian này tiếng nói của bà San Suu Kyi vang dội trên trường quốc tế qua các cuộc phỏng vấn lén ghi hình tại chỗ hay các cuộc phỏng vấn của các đài phát thanh nước ngoài qua điện thoại viễn liên. Tháng 8 năm 1995 bà phát biểu tại Hội nghị Phụ nữ quốc tế tại Bắc Kinh do Liên hiệp quốc tổ chức bằng băng ghi âm (bà Hillary Clinton, lúc đó là đệ nhất phu nhân đại diện Hoa Kỳ tham dự).
Bà San Suu Kyi kêu gọi các nước ngoài không nên đầu tư vào Miến vì chỉ làm cho chế độ quân nhân vững mạnh thêm và càng kéo dài chế độ độc tài. Đây là một chọn lựa khó khăn cho bà San Suu Kyi vì cấm vận kinh tế làm yếu chế độ quân nhân nhưng cũng làm cho nhân dân thiếu thốn và kham khổ hơn.
Tuy nhiên, chỉ có các nước tây phương như Hoa Kỳ, cộng đồng Âu châu đáp ứng lời kêu gọi của bà không đầu tư buôn bán với Miến Điện, trong khi các nước trong khối Asean chủ trương không can dự đến nội bộ của nước khác vẫn làm ăn buốn bán với Miến, và thu nhận Miến làm hội viên. Và nhất là Trung Quốc. Trung Quốc đã lợi dụng sự cô đơn của chính quyền Miến ồ ạt đầu tư vào Miến, mua chuộc giới tướng lãnh để mua tài nguyên của Miến cũng như mượn đường qua Miến để vào Ấn Độ Dương không qua eo biển Malacca.
Tháng 3 năm 1999 chồng bà, ông Michael Aris mất tại Luân Đôn vì bệnh ung thư, không gặp được vợ trước khi qua đời.
Năm 2000 bà San Suu Kyi lại bị quản thúc với lý do bà luôn tìm cách ra khỏi thủ đô để tiếp xúc với dân chúng.
Năm 2002 do sự can thiệp của Liên hiệp quốc bà lại được trả tự do và được đi lại trong nước với sự hiểu ngầm rằng Hội đồng SLORC chấm dứt chiến dịch bôi nhọ bà và bà thôi không lặp lại lời kêu gọi quốc tế tẩy chay chính quyền quân nhân. Và hai bên sẽ nói chuyện hòa giải để tìm một giải pháp cho Miến Điện.
Tuy nhiên Hội đồng SLORC chỉ hứa cuội. Và trước sự tố cáo của bà San Suu Kyi tháng 5 năm 2003 chính phủ Miến lại ra lệnh quản thúc bà tại gia thời hạn 6 năm. Tháng 5/2009 trước thời hạn được trả tự do, Hội đồng quân nhân mới (dưới tên Hội đồng Hòa bình và Phát Triển (State Peace and Development Council –SPDC) lấy cớ bà San Suu Kyi tiếp một công dân Mỹ vi phạm điều lệ quản thúc gia hạn quản thúc bà thêm 18 tháng.
Và Hội đồng quân nhân tính toán tổ chức bầu cử đa đảng ngày 7/11/2010, 6 ngày trước ngày theo lịch trình bà San Suu Kyi được trả tự do.
Nhiều gỉả thuyết được đưa ra tại sao chính quyền Miến đã tổ chức bầu cử và sau đó trả tự do cho bà San Suu Kyi.
Cách giải thích đơn giản là cuộc bầu cử do chính quyền quân nhân tổ chức bị dư luận thế giới cho là giả tạo và gian lận nên chính quyền quân nhân Miến trả tự do cho bà San Suu Kyi để giải tỏa sự phê bình của thế giới.
Lối giải thích này chủ quan hơn là khách quan. Áp lực của thế giới Tây phương không làm thay đổi thái độ của chính quyền quân nhân. Chính quyền quân nhân không bị cô lập vì có sự ủng hộ và đầu tư dồi dào của Trung quốc, và thái độ “không quan tâm chuyện nội bộ của nhau” của các nước trong Hiệp hội Asean.
Một giả thuyết khác là chính quyền quân nhân Miến Điện bắt đầu thấy áp lực của Trung quốc đè nặng lên đất nước và họ có nhu cầu tìm đường thoát hiểm trước khi quá muộn. Việc Hoa Kỳ trở lại Thái Bình Dương và sự thay đổi chính sách đối ngoại của đảng cộng sản Việt Nam là những yếu tố ảnh hưởng đến thái độ cởi mở của Miến Điện.
Tây phương trở lại Miến Điện mới có thể cân bằng và giải tỏa sức ép của Trung quốc. Và muốn Hoa Kỳ và Cộng đồng Âu châu trở lại thì không thể không cải tổ chính trị (bằng bầu cử) và trả tự do cho bà San Suu Kyi.
Nếu có một thái độ hòa giải, thí dụ chính quyền quân nhân Miến Điện chấp nhận một tiến trình cởi mở dù nhanh hay chậm, bà San Suu Kyi có thể chính thức yêu cầu quốc tế giải tỏa cấm vận, và Hoa Kỳ và Cộng đồng Âu châu không chờ đợi gì hơn bước vào để cân bằng thế lực với Trung quốc .
Bà San Suu Kyi đã hết sức dè dặt trước khi bày tỏ thái độ chính trị của mình. Hôm Chủ Nhật 14/11, trước hàng chục ngàn người ái mộ tập trung trước sân trụ sở đảng NLD mừng ngày trở về bà nói bà không oán hận ai đã giam giữ bà, nhưng bà xác định ý nghĩa của dân chủ là “tự do ngôn luận”. Bà nói bà mong tiếp xúc với tướng Than Shwe, người lãnh đạo Hội đồng Hòa bình và Phát Triển để trao đổi ý kiến về một chương trình hành động có lợi cho đất nước.
Trước những câu hỏi nóng hỗi của báo chí về quan điểm của bà đối với việc cấm vận bà San Suu Kyi trả lời “còn chờ đo lường ý kiến của nhân dân”.
Hiện nay các đảng đối lập có tham gia cuộc bầu cử đều tố cáo Hội đồng quân nhân gian lận bầu cử và muốn bà San Suu Kyi lên tiếng tố cáo.
Ở vào vị trí tế nhị bà San Suu Kyi đã yêu cầu thành lập Ủy ban độc lập điều tra nhưng không nặng lời đả kích cuộc bầu cử. Và tuy một giới chức chính quyền nói, “việc trả tự do cho bà San Suu Kyi là vô điều kiện” bà San Suu Kyi cũng sẽ không đi về các tỉnh lúc này. Bà không muốn khiêu khích chính quyền. Bà hiểu các tướng lãnh trong Hội đồng quân nhân tuy đồng ý về một nhu cầu lôi kéo Tây phương để giải tỏa áp lực của Trung quốc, đa số cũng chưa sẵn sàng cải tổ chính trị và để cho bà San Suu Kyi tự do hoạt động. Có thể họ sẽ để cho đảng NLD phục hoạt với một chương trình làm việc có thể chấp nhận dưới sự lãnh đạo của bà San Suu Kyi.
Ông Kim Aris, con trai thứ hai của bà đang chờ xin chiếu khán vào Miến Điện tại Thái Lan. Kim Aris đến có thể sẽ mang đến cho bà San Suu Kyi nhiều thông tin và trao đổi ý kiến hữu ích để bà San Suu Kyi hoạch định một lối đi thế nào có lợi cho Miến Điện nhất.
Tình hình địa lý chính trị Tây Thái bình Dương và Ấn Độ Dương đã thay đổi một cách căn bản, cấm vận Miến Điện không còn là một chính sách hữu ích.
Nếu trong 21 năm qua bà San Suu Kyi đã kiên nhẫn chịu đựng 3 lần quản thúc tổng cộng 15 năm để chờ một ngày đóng góp cho quốc gia dân tộc thì nhân dân Miến Điện cũng cần kiên nhẫn chờ bà suy nghĩ và hành động.
Thái độ tố cáo, khiêu khích nhóm quân nhân lãnh đạo, tuyên bố thật kêu như một số người quá khích chờ đợi không phải là một thái độ khôn ngoan, và chắc hẵn không phải là chọn lựa của bà San Suu Kyi, người phụ nữ phi thường của thế kỷ.
Trần Bình Nam
Nov. 20, 2010
1, 2