Tưởng-Niệm 50 Năm Anh-Hùng Ngô-Đình-Diệm, Anh-Hùng Ngô-Đình-Nhu Vị-Quốc Vong-Thân 1963-2013:

Cả về phương diện lý thuyết kinh tế học cũng như thực tiễn Việt Nam và nhiều nước trên thế giới đều cho thấy kiến nghị đánh thuế tiền gửi là để “cho vui” hoặc “gây sự chú ý kiểu showbiz Việt”, trong bối cảnh doanh nghiệp đang phải vật lộn để tồn tại còn người dân thì chưa nhấm nháp hết dư vị của “một năm kinh tế buồn”. Nhưng ở một góc độ khác, nó thể hiện hành vi không biết đâu là giới hạn của nhóm lợi ích.

Nhà kinh tế hàng đầu của chủ nghĩa tự do Pháp thế kỷ 19, Frédéric Bastiat (1801 – 1850), từng kể một câu chuyện ngụ ngôn được hậu thế trích dẫn rất nhiều. Đó là câu chuyện “Hiệp hội những người sản xuất nến” đã thỉnh cầu chính quyền thực thi chính sách hỗ trợ cho công việc kinh doanh của họ. Trong bản thỉnh cầu, họ tố cáo mặt trời chính là kẻ cạnh tranh lạnh lùng nhất đối với họ. Vì thế, họ mong chính quyền ra một sắc lệnh cấm mọi thần dân mở cửa sổ vào ban ngày. Nhờ thế, không chỉ ngành sản xuất nến của họ sẽ phát triển bền vững, mà cả những ngành cung cấp nguyên liệu cũng nhận được ảnh hưởng lan toả, và nhờ thế làm xã hội thịnh vượng hơn!

Trong đời sống hiện đại, câu chuyện của Bastiat, tiếc thay, không có vẻ gì là hoang đường. Nó phản ánh đặc điểm của các nhóm lợi ích ngay từ những buổi đầu sơ khai của kinh tế thị trường: nguỵ biện, tham lam, mù quáng và tàn nhẫn.

Nguỵ biện vì các đề xuất chính sách đều được bao bọc bằng những lập luận hoa mỹ về phúc lợi chung. Tham lam vì nó mong muốn giành được quyền lợi cho bản thân bất chấp mọi giới hạn. Mù quáng vì nó không đếm xỉa gì đến lợi ích của người khác. Và cuối cùng, nó tàn nhẫn vì bóc lột không thương tiếc những nhóm người yếu thế và đông đảo.

Hiệp hội Bất động sản TP.HCM hiện cũng đang theo đuổi một bản thỉnh cầu thống thiết lên Chính phủ có lẽ cũng không khác gì những người bán nến năm xưa đã làm ở Paris.

Thực ra, những ý tưởng kiểu này không còn là của hiếm trong xã hội Việt Nam bây giờ. Nó chỉ một lần nữa khiến chúng ta phải suy nghĩ nhiều hơn về sự hoành hành của các nhóm lợi ích. Đây chỉ là một kiến nghị đã được đưa ra công khai để người dân thấy được tính châm biếm và thiển cận của nó. Còn bao nhiêu kiến nghị như vậy nhưng không được công khai, và đã âm thầm đi vào cuộc sống, dưới cái vỏ mỹ miều đầy bao dung về phúc lợi chung?

Xét cho cùng, vấn đề không phải các nhóm lợi ích mong muốn như thế nào, mà vấn đề là kiểm soát những mong muốn của họ ra sao. Cách kiểm soát hữu hiệu, theo nguyên lý cơ bản của cơ chế thị trường, là để các nhóm đối kháng về lợi ích tự kiểm soát lẫn nhau.

Lợi ích nhóm là thực tế không thể phủ nhận trong kinh tế thị trường, trong xã hội hiện đại. Xã hội càng phát triển, càng phong phú và phức tạp, thì những khía cạnh của cuộc sống càng đa dạng và sống động. Do đó, các nhóm lợi ích hình thành để bảo vệ quyền lợi đa dạng nảy sinh từ các khía cạnh khác nhau của cuộc sống là một điều bình thường, chính đáng. Nhưng để xã hội hài hoà và công bằng, các nhóm cần được phát triển cân đối và bình đẳng. Nếu hiệp hội ngân hàng có thể họp lại với nhau để quyết định hạ lãi suất tiền gửi, thì cần phải có hiệp hội những người gửi tiền lên tiếng về việc này. Nếu hiệp hội bất động sản kiến nghị đánh thuế vào lãi suất tiền gửi, thì hiệp hội những người gửi tiền cần lên tiếng, hoặc hiệp hội những người mua nhà có thể kiến nghị về một chính sách thuế đánh vào những căn hộ đang bị để hoang phí vì đầu cơ.

Chừng nào chúng ta chưa thừa nhận vai trò quan trọng của việc tập hợp các nhóm xã hội, của những tổ chức có tiếng nói độc lập đại diện cho các lợi ích khác nhau, thì xã hội sẽ tiếp tục chịu đựng sự nhào nặn méo mó vì sự hoành hành, thao túng của các nhóm lợi ích đã tự cấu kết, hình thành từ trước. Những nhóm ấy, hiện nay chủ yếu chỉ đại diện cho các khối doanh nghiệp, mà chưa đại diện cho lợi ích của người dân, cộng đồng và các nhóm xã hội khác.

Chúng ta đang thảo luận về sửa đổi Hiến pháp cho một nước Việt Nam tốt đẹp hơn, thì hơn bao giờ hết, rất cần lưu tâm về việc xây dựng những cơ chế thực sự vun đắp một nền dân chủ, cho phép tập hợp các nhóm xã hội được sinh sôi chứ không phải bị nghi ngờ, các nhóm xã hội vẫn được lên tiếng một cách bình đẳng và cạnh tranh, chứ không phải bị chèn ép, méo mó theo lá phiếu của đồng tiền.

Theo Báo SGTT

Cu Làng Cát @ Trúc-Lâm Yên-Tử